Οι σπουδές, τα πρώτα ταξίδια και οι μεγάλοι δάσκαλοι (1902-1909)
Το φθινόπωρο του 1902, ο Καζαντζάκης πηγαίνει στην Αθήνα για σπουδές στη Νομική Σχολή. Το Δεκέμβριο του 1905, παίρνει με άριστα το δίπλωμα του διδάκτορος της Νομικής. Την ίδια χρονιά εμφανίζεται στα γράμματα με το πρώτο του μυθιστόρημα Όφις και κρίνο. Για ένα διάστημα εγκαθίσταται στην Αθήνα και συνεργάζεται ως χρονογράφος στην εφημερίδα Ακρόπολις.
Τον Οκτώβριο του 1907, φεύγει για το Παρίσι, όπου συνεχίζει τις σπουδές του στη Νομική Σχολή, ενώ συγχρόνως παρακολουθεί τις παραδόσεις του φιλοσόφου Ανρί Μπερξόν στο Collège de France. Την ίδια εποχή εξοικειώνεται με τη φιλοσοφία του Νίτσε και εκπονεί τη διατριβή του με τίτλο Ο Φρειδερίκος Νίτσε εν τη φιλοσοφία του δικαίου και της πολιτείας, την οποία ολοκληρώνει το 1909. Παράλληλα, ασχολείται και με τις λογοτεχνικές του συγγραφές.
Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του, περιηγείται για ένα περίπου μήνα τη Φλωρεντία και τη Ρώμη και διαμένει για λίγο στο Ηράκλειο. Σύντομα, όμως αποφασίζει να εγκατασταθεί οριστικά στην Αθήνα.
Στην Αθήνα για σπουδές
Ενώ σπουδάζει στην Αθήνα, ο Καζαντζάκης περνά στο Ηράκλειο τις γιορτινές διακοπές και τα καλοκαίρια. Σε κάποιον περίπατο, βλέπει τη Γαλάτεια, τη μεγαλύτερη κόρη του λογίου εκδότη Στυλιανού Αλεξίου. Λίγο αργότερα, σημειώνει στο λεύκωμα ενός φίλου του ότι αυτό που επιθυμεί είναι «η Γαλάτεια και μία καλύβη». Το τετράδιο φτάνει στα χέρια της Γαλάτειας, που ζητά να γνωρίσει από κοντά τον θαυμαστή της. Η πρώτη τους συνάντηση γίνεται πιθανότατα στα τέλη του 1904 και δεν αργεί να εξελιχθεί σε αισθηματικό δεσμό.
Όφις και κρίνο
Από το καλοκαίρι του 1905, ο Καζαντζάκης αρχίζει να δημοσιεύει στο περιοδικό Νεότης μεταφράσεις κειμένων του Ρενάν, του Ζαν Πωλ, του Δάντη και του Ανρί Μισέλ, με το ψευδώνυμο Lacrima Rerum. Στα τέλη της χρονιάς, τυπώνει το πρώτο του μυθιστόρημα, Όφις και κρίνο, εμπνευσμένο από την ερωτική του ιστορία με την Καθλίν Φορντ, αλλά αφιερωμένο «Στην Τοτώ μου», τη μετέπειτα σύζυγό του Γαλάτεια Αλεξίου. Λίγους μήνες αργότερα, τον Απρίλιο του 1905, εμφανίζεται και ως στοχαστής, με το δοκίμιο «Η αρρώστεια του αιώνος», στο περιοδικό Πινακοθήκη. Τα πρώτα αυτά έργα υπογράφει με το ψευδώνυμο Κάρμα Νιρβαμή.
Παρίσι
Από το καλοκαίρι του 1905, ο Καζαντζάκης προσπαθούσε να φύγει στο εξωτερικό. Σχεδιάζοντας να συνεχίσει τις σπουδές του στην Ιταλία, ζήτησε από τον Ηρακλειώτη φίλο του Αντώνη Ανεμογιάννη να μεσολαβήσει σε κάποιον γνωστό του, για να του βρει μια οποιαδήποτε θέση στη Βιβλιοθήκη του Βατικανού. Εκείνο το σχέδιο δεν πραγματοποιήθηκε.
Τελικά, ο συγγραφέας συνέχισε τις σπουδές του στο Παρίσι, από τον Οκτώβριο του 1907 μέχρι το Φεβρουάριο του 1909, περνώντας τις διακοπές του στην Κρήτη. Στην Ιταλία ταξίδεψε το Μάρτιο και τον Απρίλιο του 1909, λίγο πριν επιστρέψει στο Ηράκλειο. Οι πρώτες του ταξιδιωτικές εντυπώσεις δημοσιεύονται στην εφημερίδα Νέον Άστυ.
Μπερξόν
Ο Καζαντζάκης σημειώνει ότι ο Μπερξόν τον λύτρωσε από μερικά άλυτα φιλοσοφικά ερωτήματα και τον αναγνωρίζει ως έναν από τους σημαντικούς του δασκάλους. Από τη μπερξονική φιλοσοφία, υιοθετεί τη θεωρία για τη ζωική ορμή, μια ανεξέλεγκτη σκοτεινή δύναμη που ουσιαστικά δημιουργεί τον κόσμο και κινείται ανοδικά σε μια διαρκή προσπάθεια να ανασηκώσει την ύλη.
Νίτσε
Ο Νίτσε μαθαίνει τον κρητικό συγγραφέα να αμφιβάλει για κάθε αισιόδοξη θεωρία. Στο μηδενισμό του γερμανού φιλοσόφου, ο Καζαντζάκης αντιλαμβάνεται πλέον την ανάγκη της καταστροφής του παλαιού κόσμου, προκειμένου να δημιουργηθεί ένας καινούριος. Εντυπωσιασμένος από τη φυσιογνωμική του ομοιότητα με τον φιλόσοφο, κρεμά τη γύψινη νεκρική του μάσκα στο γραφείο του. Όταν πια γοητεύεται από τον Λένιν, την καλύπτει με ένα κόκκινο πανί.
Λογοτεχνικές συγγραφές
Περί τα τέλη του καλοκαιριού του 1906, ο Καζαντζάκης γράφει το πρώτο του θεατρικό έργο, το δράμα Ξημερώνει, το οποίο υποβάλλει στον Παντελίδειο Δραματικό Αγώνα. Το έργο αποσπά τον έπαινο της κριτικής επιτροπής (Σ. Κ. Σακελλαρόπουλος, Ν. Πολίτης, Σπ. Λάμπρος), αλλά δεν βραβεύεται, με το επιχείρημα ότι δεν είχε «ηθικήν βάσιν». Ο Καζαντζάκης δημοσιεύει στην Ακρόπολη μια σύντομη ερμηνεία του έργου, δηλώνοντας τη δέσμευσή του στις αρχές του αισθητισμού («ηθικό στην Τέχνη είναι μόνο το Όμορφο, και ανήθικο είναι μόνο το άσχημο»).
Το 1907, δημοσιεύει στο περ. Πινακοθήκη μια πράξη του δράματος Φασγά και το 1909, στο Παρίσι, γράφει την τραγωδία Θυσία [=Ο Πρωτομάστορας]. Όταν επιστρέφει στο Ηράκλειο, συνθέτει το θεατρικό Κωμωδία. Τραγωδία μονόπραχτη, που δημοσιεύεται στα περιοδικά Κρητική Στοά (Ηράκλειο, 1909) και Σεράπιον (Αλεξάνδρεια, 1909).
