Συλλεκτική πρώτη έκδοση του Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά με χειρόγραφες διορθώσεις του συγγραφέα.
Το φθινόπωρο του 2016 το Μουσείο Καζαντζάκη εντόπισε σε οίκο δημοπρασιών ένα σπάνιο αντίτυπο της πρώτης έκδοσης του εμβληματικού μυθιστορήματος Βίος και πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά. Το βιβλίο αγόρασε, έπειτα από προτροπή του Στέλιου Ματζαπετάκη, τότε προέδρου του Διοικητικού Συμβουλίου του Μουσείου, ο επιχειρηματίας Σπύρος Κοκοτός. Ο κύριος Κοκοτός στην τελετή παράδοσης που ακολούθησε δώρισε το τεκμήριο στο Μουσείο το οποίο έκτοτε αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα αποκτήματά του των τελευταίων ετών.
Η σπουδαιότητα του συλλεκτικού αυτού αντιτύπου έγκειται στο γεγονός ότι φέρει πλήθος αυτόγραφων διορθώσεων και συμπληρώσεις, που έγιναν από τον ίδιο τον συγγραφέα ενόψει της δεύτερης έκδοσης του έργου. Σε αυτό επίσης σημειώνεται και η νέα διευθέτηση του κειμένου σε 25 τυπογραφικά (έναντι 22 της πρώτης έκδοσης). Μάλιστα η αξία του φάνηκε και από το έντονο αγοραστικό ενδιαφέρον, καθώς αν και η αρχική του εκτίμηση ήταν έως 3.500 ευρώ, έφτασε τελικά να κατακυρωθεί σε διπλάσια τιμή.
Το μυθιστόρημα Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά αποτελεί αναμφίβολα το πιο γνωστό και πολυμεταφρασμένο έργο του συγγραφέα, αυτό που τον καθιέρωσε στο διεθνές κοινό, αποτέλεσε σε μεγάλο βαθμό το διαβατήριό του για παγκόσμια αναγνώριση και αυτό που «γέννησε» έναν από τους πιο διάσημους ήρωές του. Στην πραγματικότητα πρόκειται για το πρώτο από τα γνωστά μυθιστορήματά του και το μοναδικό που γράφτηκε στην Ελλάδα και στα ελληνικά πριν την οριστική αναχώρηση του για το εξωτερικό.
Ο Ζορμπάς γράφεται στην Αίγινα το 1941, αρχικά με τον τίτλο «Το συναξάρι του Ζορμπά», ολοκληρώνεται το 1943 και κυκλοφορεί για πρώτη φορά από τις Εκδόσεις Δημητράκου το 1946. Η έκδοση του Ζορμπά συνέπεσε με την αναχώρηση του Καζαντζάκη στην Αγγλία, αφού το ίδιο καλοκαίρι ταξίδεψε προσκεκλημένος του βρετανικού συμβουλίου. Εκεί, εγκατεστημένος στο Κέιμπριτζ, όπως έδειξε η πρόσφατη έρευνα, έγραψε σε χρόνο αστραπί, μόλις σε μερικούς μήνες, το άγνωστο έως πριν λίγο καιρό μυθιστόρημα ο Ανήφορος πριν ακόμα καλά καλά κυκλοφορήσει ο Ζορμπάς στην Ελλάδα και πριν φυσικά μεταφραστεί και κυκλοφορήσει στο εξωτερικό. Μάλιστα η μεγάλη επιτυχία του βιβλίου και η άμεση ανταπόκριση του ξένου κοινού στις μεταφράσεις του έργου, εικάζουμε πως αποτέλεσε μία από τις αιτίες που ο Ανήφορος «έμεινε στο συρτάρι».
Η προσεκτική εξέταση του μοναδικού αυτού αντιτύπου έχει μεγάλο ενδιαφέρον κυρίως ως προς τις εκφραστικές επιλογές του συγγραφέα και αποτελεί έναν σημαντικό μάρτυρα που μας επιτρέπει κάτι ιδιαιτέρως γοητευτικό για κάθε εποχή και για κάθε δημιουργό, να ρίξουμε μια κλεφτή ματιά στο «εργαστήρι» του. Η δεύτερη έκδοση του βιβλίου κυκλοφόρησε αρκετά χρόνια αργότερα, το 1954, και κάποιες από τις διορθώσεις του Καζαντζάκη πέρασαν σ’εκείνη την έκδοση, άλλες πέρασαν σε επόμενες και άλλες αφαιρέθηκαν στην πορεία από τους εκδότες. Έτσι, ακόμα μεγαλύτερο ενδιαφέρον κυριότερα ως προς την αναζήτηση της περιβόητης «συγγραφικής βούλησης» έχει η αντιπαραβολή και η συγκριτική συνεξέταση όλων των εκδόσεων και επανεκδόσεων του έργου.
Για το Μουσείο Καζαντζάκη η δωρεά Κοκοτού είναι μια έμπρακτη επιβεβαίωση πως τα Μουσεία τα συγκροτούν οι συλλογές και οι άνθρωποι τους. Και ανάμεσα στους σημαντικούς «άλλους» για το Μουσείο είναι και οι δωρητές του που προσφέρουν ανιδιοτελώς. Σε σχετική μας ερώτηση ο κύριος Κοκοτός απάντησε: «φυσικά και το δώρισα στο Μουσείο, αφού θεωρώ ότι εκεί είναι η θέση του και όχι στο αθέατο ράφι μιας βιβλιοθήκης».
