Ένας από τους σημαντικότερους φίλους και συνοδοιπόρους στη ζωή του Νίκου Καζαντζάκη ήταν ο Άγγελος Σικελιανός, στο πρόσωπο του οποίου έβλεπε έναν μεγαλόπνοο οραματιστή. Η σχέση τους, που έμεινε θρυλική, ξεκινά τον Νοέμβριο του 1914 με τη γνωριμία τους στα γραφεία του «Εκπαιδευτικού Ομίλου» στην Αθήνα, όπου αναγνωρίζονται αμέσως ως πνευματικοί συνοδοιπόροι.
Λίγες μέρες αργότερα ταξιδεύουν στο Άγιον Όρος για ένα σαρανταήμερο προσκύνημα, σχεδιάζοντας την ίδρυση νέας θρησκείας και μελετώντας Τολστόι, Βούδα και Δάντη. Το οδοιπορικό τους συνεχίζεται και τον επόμενο χρόνο σε άλλες περιοχές της κεντρικής Ελλάδας. Ο Καζαντζάκης φιλοξενείται συχνά στο σπίτι του Σικελιανού στη Συκιά Κορινθίας και η σχέση τους βαθαίνει για να περάσει στην πορεία από διάφορες διακυμάνσεις.
Την περιήγησή τους από την πρώτη, ιστορική πλέον, επίσκεψή τους στο Περιβόλι της Παναγίας φρόντισαν να μνημειώσουν και οι δυο καταγράφοντας ο καθένας στο προσωπικό του ημερολόγιο τις εντυπώσεις τους και είναι μεγάλη τύχη πως όχι μόνο σώζονται, μα έχουν εκδοθεί και τα δύο. Κι ενώ το Ημερολόγιο του Σικελιανού φυλάσσεται στο Τμήμα Χειρογράφων και Ομοιοτύπων της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Ελλάδος, το Ημερολόγιο του Καζαντζάκη σώζεται στο Μουσείο Καζαντζάκη.
Πρόκειται για ένα από τα παλαιότερα σημειωματάρια-ημερολόγια του συγγραφέα, το οποίο έχει γραφεί σε τεφτέρι-σημειωματάριο, από αυτά που χρησιμοποιούνταν ευρέως τους δύο προηγούμενους αιώνες για τήρηση οικονομικών λογαριασμών (βιβλία εσόδων-εξόδων). Το μέγεθος κάθε σελίδας είναι μόλις 11×16,4 εκατοστά και φέρει αρίθμηση στην πάνω δεξιά γωνία, στο recto των φύλλων. Χειρόγραφες σημειώσεις υπάρχουν και στις δύο όψεις του εξώφυλλου και του οπισθόφυλλου με τις οποίες συνολικά το Ημερολόγιο συναριθμεί 118 χειρόγραφες σελίδες. Το μεγαλύτερο μέρος του έχει γραφεί με μολύβι. Συναντώνται σπανιότερα και διαφορετικοί τρόποι γραφής, με μαύρο και μπλε μελάνι, που ενδεχομένως αποτελούν μεταγενέστερες προσθήκες και σημειώσεις. Σε αρκετά σημεία υπάρχουν διαγραφές, υπογραμμίσεις ή επισημάνσεις με κόκκινο ή μπλε χρώμα κατά τη συνήθη πρακτική του Καζαντζάκη. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σκίτσα του, κυρίως οι χάρτες που έχει σχεδιάσει στην αρχή του Ημερολογίου τόσο της Χαλκιδικής όσο και της Χερσονήσου του Άθω, όπου αποτυπώνει και τη διαδρομή τους.
Το Ημερολόγιο ανήκει στη συλλογή των Αυτογράφων του συγγραφέα που κληροδότησε στο Μουσείο ο Γιώργος Ανεμογιάννης. Στην πραγματικότητα, το Ημερολόγιο διασώθηκε χάρις στις προσπάθειες του ιδρυτή του Μουσείου και της επιμονής νου να συγκεντρώσει σπάνια καζαντζακικά τεκμήρια, αλλά και της εμπιστοσύνης που του έδειξε η Ελένη Καζαντζάκη, δεύτερη σύζυγος του συγγραφέα. Η Ελένη Καζαντζάκη παραχώρησε το Ημερολόγιο, όπως και άλλα σημαντικά τεκμήρια στον Ανεμογιάννη, τα οποία πιθανόν θεωρούσε και η ίδια πως θα μπορούσαν να αποτελέσουν σημαντικά μουσειακά εκθέματα. Το 1983 η Ελένη Καζαντζάκη επιβεβαίωνε την εκτίμηση και την εμπιστοσύνη της στις προσπάθειες του Ανεμογιάννη λέγοντας χαρακτηριστικά στην ομιλία της κατά την τελετή των εγκαινίων του Μουσείου «δεν υπάρχει άνθρωπος στον κόσμο που να δούλεψε με μεγαλύτερη αγάπη για ένα έργο που πιστεύει σ’αυτό, όπως ο κύριος Ανεμογιάννης». Μερικά χρόνια αργότερα, το 1988 στη Γενεύη και οι δύο παρέστησαν και ανακηρύχθηκαν επίτιμα μέλη του διεθνούς πολιτιστικού σωματείου με την επωνυμία Διεθνής Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη με σκοπό την προώθηση της σκέψης και του έργου του Νίκου Καζαντζάκη.
Το Ημερολόγιο του Αγίου Όρους και η συστηματική μελέτη του τα τελευταία χρόνια, ανέδειξαν μια κάπως παραγνωρισμένη πτυχή του συγγραφέα, αυτή του συστηματικού ημερολογιογράφου κι έφερε στο φως ένα είδος κειμένων που η σε βάθος μελέτη τους, μπορεί να αποκαλύψει πραγματικά άγνωστους και κρυμμένους θησαυρούς της σκέψης του Νίκου Καζαντζάκη. Πιο προσωπικά γραπτά του, όπως τα ημερολόγια και οι επιστολές του, μας οδηγούν ακόμη πιο κοντά στον δημιουργό μα και τον ίδιο τον άνθρωπο πίσω από τον μύθο.
Το βιβλίο κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις του Μουσείου Καζαντζάκη το 2020, διαθέσιμο εδώ:
E-shop Μουσείου Νίκου Καζαντζάκη
Δείτε εδώ ένα δείγμα του χειρόγραφου:
